Saraiva alias Senior Coronel, deel 1

De Amsterdamse familie Senior Coronel stamt af van de gebroeders Duarte Saraiva (alias David Senior Coronel) en António Saraiva (alias Salomon Senior Coronel). Duarte was één van de eerste marranen in Amsterdam. In 1598 trad hij in het huwelijk met Maria Nunes, afkomstig uit de Lopes Homem-clan (later o.a. Abendana) uit Ponte de Lima en Porto in het noorden van Portugal. Bij zijn huwelijk verklaarde Duarte zelf uit “Marante” in Portugal (misschien Amarante) te komen. In 1602 woonde hij in Bordeaux, waar zijn zoon Pedro Homem Coronel (later Isaac Senior Coronel) geboren werd. Bij zijn inschrijving in het poorterboek van Amsterdam in 1604 staat vermeld dat hij uit Lissabon kwam. In Amsterdam dreef Duarte jarenlang handel met o.a. Lissabon. In 1636 vertrok hij naar Recife in Pernambuco (Brazilië), waar hij suikermolens bezat en belasting pachtte. Duarte moet voor september 1651 overleden zijn, toen zijn zoon Isaac om f.667.900 aan compensatie eiste van de W.I.C. na de verovering van Pernambuco door Portugal. Naast Isaac vroeg ook Duarte Saraiva jr. (alias David Senior Coronel) om een bedrag, al was dit met f.1945 aanzienlijk lager. Dit zou om zijn zoon of Hamburgse neefje kunnen gaan, die ook naar Brazilië was gekomen.[1] De zoon van Duarte sr., Isaac (ook: Pedro Homem Coronel), was na zijn huwelijk met Sara Sarfaty Pina, dochter van de koopman Thomas Nunes Pina (alias Josua Sarfaty) korte tijd naar Pontevedra in Galicië vertrokken, waar zijn zoon, een derde David Senior Coronel geboren werd. Isaac zat enige tijd gevangen in Spanje voordat hij naar Amsterdam terugkeerde.[2]

António Saraiva (alias Salomon Senior (Coronel)), was gehuwd met Violante de Pina (alias Batseba Senior), dochter van Diogo de Pina (alias Abraham Milano), volgens sommigen in zijn inquisitieproces ook met een dochter van Juan Ramirez, hoewel dit lastig te bevestigen lijkt.[3] Samen met zijn zoon Diogo dreef hij een handelsmaatschappij in Hamburg. Diogo is vermoedelijk dezelfde als Abraham Senior Coronel, die te Hamburg in 1665 overleed. Diogo's broer was Isaac Senior Coronel die enige tijd in Brazilië gewoond heeft en niet moet worden verward met zijn gelijknamige Amsterdamse neef. In Hamburg en het naburige Glückstadt woonden ook leden van andere families die zich Coronel noemden, zoals Abraham Coronel (zonder Senior dus), Jacob Coronel (eerder Gonçalvo Lopes Coutinho) en Bezelel Coronel (eerder Francisco Coutinho).

Manoel Saraiva (ook: Saraiva Coronel), woonachtig te Recife, was waarschijnlijk een broer van Duarte en António. In 1613 en 1618 wordt hij vermeld bij een transactie tussen hem en Duarte.[4] In 1623 bezat Manoel een suikermolen in Recife, die hij later aan Duarte of Duarte jr. verhuurde. Hij verkocht de molen in 1641 aan João de Mendonça Furtado. Volgens de onderzoeker Mello was João een zoon van António de Mendonça Furtado. Deze António had ook een natuurlijke zoon Gaspar de Mendonça. Hij komt hiermee terug op een eerdere veronderstelling dat Duarte Saraiva hun oom was.[5] Manoel moet niet verward worden met Manoel de Mendonça Saraiva die uit een oude Braziliaanse familie afkomstig was.[6]

Felipe Henriques (alias Juda Senior) en zijn broer David Senior te Venetië, zijn géén familie. Zij behoren tot de Abenhacar-clan. Ook de familie van Mordechai Senior (Henriques), die in Brazilië gezeten heeft, is niet verwant.

Traditie

Volgens de traditie stamt de familie Senior Coronel af van de uit Segovia afkomstige Abraham Senior (ca. 1410 – 1493), werkzaam aan het hof van Castilië, die zich na zijn doop Fernando Pérez Coronel noemde. De Portugese onderzoeker Bivar gaf deze stamreeks als suggestie voor Duartes afstamming:[7]

I. Fernando Pérez Coronel, (Abraham Senior), te Segovia (ca. 1410-1493).

II. Juan Pérez Coronel

III. Iñigo López Coronel

IV. Francisco Coronel, diende te Vlaanderen, vervolgens woonachtig te Salvaterra de Miño.

V. António Coronel, te Salvaterra de Miño, te Monção 1588, tr. Isabel Dias.

VI. Heitor Coronel, te Salvaterra de Miño, [tr. N.N. Saraiva.]

VII. Duarte Saraiva (David Senior Coronel)

Bivars overzicht kan niet probleemloos worden overgenomen. Het moet meer als een “stand van zaken” gezien worden dan als een voltooid onderzoek. Suggesties en zekerheden lopen door elkaar heen en bronvermelding blijft globaal. In een recenter onderzoek naar de familie van Abraham Senior vinden we de eerste drie generaties terug.[8] Bivar maakte de fout om generaties III en IV aan elkaar te koppelen. Volgens hem was Francisco (generatie IV) omstreeks 1483 geboren, maar uit het recentere onderzoek blijkt dat Iñigo (generatie III) in 1505 nog minderjarig was. In 1518 diende een Francisco Coronel, zoon van Iñigo López Coronel in het Spaanse leger te Vlaanderen.[9] Gezien de datering moet hij echter zoon zijn van een oudere Iñigo, namelijk de broer van Juan (generatie II), die ook in Vlaanderen geweest was. Deze Francisco is mogelijk gesneuveld, want blijkbaar vermeldt zijn vader hem in 1522 niet in zijn testament. Het lijkt erop dat de “Vlaamse” Francisco niet dezelfde is als de stamvader van de Coronels in Salvaterra de Miño. Volgens het recente onderzoek had Juan nog een zoon Francisco Fernández Coronel, maar in het werk waarnaar verwezen wordt, gaat het om een zoon van rabbi Meir Melamed, alias Fernando Núñez Coronel, een schoonzoon van Abraham Senior.[10]

Onder de nakomelingen van de familie Coronel in Galicië bestond in het begin van de zeventiende eeuw een traditie van afstamming uit Abraham Senior. Of dit gebaseerd was op een verre herinnering, of op associatie met de naam blijft onduidelijk. Deze associatie was wel een reden dat sommige nakomelingen bij terugkeer tot het jodendom de naam Senior aannamen. Francisca Coronel, echtgenote van Juan Dinís, refereerde zelfs aan de fidalguía, de adellijke status waar zij “als nakomelingen van Fernando Pérez Coronel” recht op hadden.[11] Manoel Soares Saraiva, een ander Galicisch familielid, ontving in 1605 een wapenbrief van Philips IV van Spanje, waarbij een vermeende verwantschap met Fernando Pérez Coronel een rol speelde.

De afstamming van Manoel Soares Saraiva zoals Bivar deze vermeldt, is in ieder geval incorrect. Hij is weliswaar zoon van Diogo de Lisboa en Antónia Saraiva, zoals vermeld in zijn inquisitiedossier,[12] maar hij kan onmogelijk een achterkleinzoon zijn van een Francisco Coronel die in 1589 gehuwd was, terwijl hijzelf in 1572 geboren is. Meerdere zaken zijn door Bivar door elkaar gehaald: deze Francisco Coronel was gehuwd met Brisenda de Acosta, een zuster van Manoel. Hun aangetrouwde oom van moederszijde was Francisco Coronel “el viejo”.

Ook wat betreft Duarte Saraiva zelf is Bivar onzorgvuldig geweest: hij geeft hem nog een echtgenote Antónia Enríquez, maar deze was gehuwd met een Duarte Coronel die duidelijk een ander individu was.[13]

Coronel te Salvaterra de Miño

Dat de familie Saraiva (alias Senior Coronel) afkomstig is uit Galicië is zeer waarschijnlijk omdat hier de nieuw-christelijke families Saraiva en Coronel woonden. Het tijdelijke verblijf van Isaac Senior Coronel (alias Pedro Homem Coronel) in Pontevedra suggereert dat zij daar directe familie hadden wonen.

Uit onder meer het inquisitieproces van Francisco de Acevedo, die zijdelings verwant was aan de Coronels,[14] de testamenten van Duarte Coronel en Isabel Enríquez (alias Gracia Senior),[15] en lokale geschiedenis van de joodse bevolking [16],[17],[18] kom ik tot een volgende eerste reconstructie van de familie Coronel in Salvaterra de Miño. Inzage in het inquisitiedossier van Cristovão Coronel uit 1570 zou met name interessant zijn om meer zekerheid te verkrijgen over deze reconstructie.[19]

I. Francisco [Rodrigues] Coronel, geboren ca. 1485. Hij is gehuwd met Genebra Mendes, begraven te Salvaterra de Miño in 1577.

Dit is de Francisco die volgens Bivar omstreeks 1483 geboren was. De grafsteen van zijn echtgenote is bewaard gebleven.

1. António Rodrigues Coronel, zie II-a
2. Francisco Coronel “el viejo”, zie II-b
3. Felipa Cardosa, gehuwd met Rodrigo Álvarez.
4. Cristovão Coronel, geboren [te Monção] in 1530. Hij is gehuwd met Isabel Teixeira. 

II-a António Rodrigues Coronel, geboren te Salvaterra de Miño ca. 1510, in 1588 woonachtig te Monção, vertrokken naar Terceira (Azoren). Hij is gehuwd met Isabel Dias.

1. Branca Rodrigues (Coronel), geboren ca. 1530, gehuwd met António Dias Homem, uit Monção. Vertrokken naar Terceira (Azoren).
2. Héctor Coronel “el gordo”, zie III-a
3. Genebra Mendes (Coronel), geboren te Salvaterra de Miño, gehuwd met António Coronel “el gordo”.
4. António Coronel, had een zoon Enrique.

III-a Héctor Coronel “el gordo”, te Salvaterra de Miño, overleden voor 1617. Hij is gehuwd met zijn nicht Beatriz Álvarez, geboren te Salvaterra de Miño in 1549, overleden na 1617, dochter van Francisco Coronel “el viejo” en van Blanca Rodríguez.

1. Enrique Coronel, woonachtig te Pontevedra, gehuwd met Maria Núñez Dinís, dochter van dr. António Dinís en van Antónia Saraiva.
2. Francisca Coronel, geboren te Salvaterra de Miño ca. 1570. Zij is gehuwd [te Pontevedra] in 1588 met Juan Dinís, zoon van dr. António Dinis en van Antónia Saraiva.
3. San Juan Coronel, geboren te Salvaterra de Miño. Hij is gehuwd te Viana do Castelo op 11 december 1603 met Violante de Paz, dochter van Miguel Rodrigues de Acevedo en van Joana de Paz.
4. Catalina Coronel, veroordeeld door de inquisitie.
5. Duarte Coronel, verm. geboren 1570, woonachtig te Pontevedra, veroordeeld door de inquisitie in 1611.
6. verm. Francisco Coronel, uit Salvaterra de Miño, later te Vigo. Hij is gehuwd met Felipa Rodrigues.

II-b Francisco Coronel “el viejo”, geboren te Salvaterra de Miño ca. 1520, later te Tui. Hij is gehuwd met Blanca Rodríguez, dochter van Álvaro Rodríguez en van Catalina Rabela.

1. António Coronel, zie III-b
2. San Juan Coronel, zie III-c
3. Héctor Coronel, [“el mozo”], vertrokken naar Troviscoso in Portugal. Zijn schoonzoon was Jorge Fernandez, zoon van Jacome Fernandez en van Catalina Rabela.
4. Beatriz Álvarez, geboren te Salvaterra de Miño in 1549, gehuwd met haar neef Héctor Coronel “el gordo” (zie III-a).
5. Duarte Coronel, zie III-d
6. Álvaro Coronel, vermeld door zijn broer Duarte in diens testament.

III-b António Coronel, indien dezelfde als António Coronel “el gordo”, dan gehuwd met zijn nicht Genebra Mendes (zie II-a).

1. Tomé de León Coronel, kanunnik te Tui, later woonachtig in Salvaterra de Miño.
2. Álvaro Coronel, te Salvaterra de Miño, gehuwd op 6 juni 1593 met Ana da Costa, gedoopt te Braga op 9 januari 1575, dochter van Jerónimo da Costa en van Genebra Nunes. Zij verkregen huwelijksdispensatie wegens verwantschap in de derde en vierde graad; Ana’s moeder Genebra Nunes was een dochter van António Dias Homem en Branca Rodrigues (Coronel) (zie II-a).

III-c San Juan Coronel, regidor te Tui. Hij is gehuwd met Ana González.

1. Francisco Coronel, kanunnik te Tui.
2. Miguel Coronel, gehuwd met Margarita Vaz Mendez.
3. Tomé Coronel (Ocampo), te Tui, gehuwd met Antónia Saraiva. Hieruit vele nazaten Coronel Ocampo.
4. Jerónimo Coronel, gehuwd met Leonor Pereira, geboren in 1589.

III-d Duarte Coronel, regidor te Tui, testeerde te Baiona in 1593. Hij is gehuwd (1) met Violante Méndez. Hij is gehuwd (2) met Antónia Enríquez, dochter van Enrique Gómez.

1. (1) dr. Francisco Coronel, onder meer te Madrid en Rome. Hij is gehuwd met Ana Gómez, dochter van Enrique Gómez.
2. (2) Andrés (Duarte) Coronel.
3. Blanca Coronel.
4. Isabel Coronel.
5. Duarte (António) Coronel Enríquez, testeerde te Madrid in 1650. Hij is gehuwd met Isabel Enríquez (alias Gracia Senior), testeerde te Amsterdam in 1673.

Hiernaast vinden we onder andere:

Francisco Coronel, geboren te Salvaterra de Miño ca. 1540, zoon van II-a of II-b, gehuwd met Isabel Sánchez.

1. Francisco Coronel, woonachtig te Vigo. Hij is gehuwd met Maria Núñez de Vitoria, dochter van Pablo Núñez de Vitoria en van Isabel Thomas.
2. Magdalena Coronel, gehuwd met Jerónimo Saraiva, zoon van Pablo Núñez de Vitoria en van Isabel Thomas.

Francisco Coronel, vermoedelijk een kleinzoon van II-b, geboren te Salvaterra de Miño ca. 1560. Hij is gehuwd te Salvaterra de Miño in 1589 met Brisenda de Acosta, dochter van Diogo de Lisboa en van Antónia Saraiva.

Duarte Coronel, geboren te Salvaterra de Miño in 1576, woonachtig te Ribadavia. Hij is gehuwd met Ana de Mena, geboren te Ribadavia in 1587.

Francisco Coronel, geboren ca. 1540, waarschijnlijk zoon van II-a of II-b, woonachtig te Monforte de Lemos. Hij is gehuwd met Maria de León.

Enrique Coronel, geboren ca. 1570, vermoedelijk zoon van de voorgaande, woonachtig te Monforte de Lemos. Hij is gehuwd met Maria Gómez.

Uit het inquisitiedossier van Francisco de Acevedo valt ook een en ander te zeggen over de nakomelingen van Álvaro Rodríguez. Zoals in deze streek gedurende de zestiende eeuw gebruikelijk was werden familieleden regelmatig inclusief patroniem of familienaam vernoemd:

I. Álvaro Rodriguez, geboren ca. 1490, wooachtig te Salvaterra de Miño, zoon van Isaque de Castro, die nog volgens de joodse riten leefde en te Monção overleed. Hij is gehuwd met Catalina Rabela.

1. Rodrigo Álvarez, zie II
2. Blanca Rodríguez, gehuwd met Francisco Coronel "el viejo" (zie boven).
3. Beatriz Rabela, moeder van Antónia en Catalina.
4. Antónia Saraiva, gehuwd met Diego de Lisboa. Hieruit o.a. Manoel Soares Saraiva.
5. Andrés Álvarez, gehuwd met Isabel Álvarez. Hieruit Gonçalo, Francisco, António en twee dochters.

II. Rodrigo Álvarez, geboren ca. 1520, woonachtig te Salvaterra de Miño. Hij is gehuwd met Felipa Cardosa, dochter van Francisco [Rodrigues] Coronel en van Genebra Mendes.

1. Blanca Álvarez Cardosa, gehuwd met Luis de Acevedo. Hieruit o.a. Francisco de Acevedo.
2. Francisco Coronel, gehuwd met Constanza de Acevedo, dochter van zijn zuster. Hieruit Luis en Rodrigo.
3. Catalina Rabela, gehuwd met Jacome Fernandez. Hieruit o.a. Jorge Fernandez, gehuwd met een dochter van Héctor Coronel “el mozo”. 
4. Beatriz Álvarez, gehuwd met Sebastian Rodríguez, zilversmid. Hieruit o.a. Baltasar Saraiva (ook: Baltasar Araujo Coronel, alias Abraham Senior).
5. Isabel Álvarez, gehuwd met António Rodríguez, broeder van Sebastian.

Wanneer we de stamreeks van Bivar volgen, zouden we Duarte Saraiva moeten identificeren met Duarte Coronel, de zoon van Héctor Coronel “el gordo” en Beatriz Álvarez. Deze woonde in 1611 echter in Pontevedra i.p.v. in Amsterdam, werd vervolgd door de inquisitie en is vermoedelijk dezelfde Duarte die veroordeeld werd tot de brandstapel.[20] Er zijn ook geen aanwijzingen dat hij naast Duarte zoons António en Manoel had. Het is hierom beter om Bivars stamreeks los te laten en op zoek te gaan naar andere mogelijkheden. Een belangrijk punt dat Bivar over het hoofd zag is dat onze Duarte en zijn broer(s) de Portugese naam Saraiva droegen en de namen Senior en Coronel pas hebben aangenomen toen zij in Amsterdam en Hamburg woonden. Zij zouden dus evengoed in vrouwelijke lijn van de familie Coronel kunnen afstammen, zoals Baltasar Saraiva, een zoon van Sebastian Rodriguez en Beatriz Álvarez, die zich later Araujo of Coronel noemde en bij terugkeer tot het jodendom de naam Abraham Senior aannam, naar de vermeende voorvader van zijn grootmoeder Felipa Cardosa. Omdat zowel Duarte, António en Manoel de naam Saraiva droegen, vermoed ik dat zij tot de familie Saraiva behoorden en deze naam niet via vernoeming in vrouwelijke lijn, zoals geregeld voorkwam in deze streek, verkregen hadden.

(vervolg: deel 2)

[1] Wolff, E., Wolff, F., 'Mistaken identities of signatories of the congregation Zur Israel, Recife', Studia Rosenthaliana, vol. XII (1978), p.91-107.

[2] SA Amsterdam: confessieboeken, inv.nr. 298, p.95 (13 juli 1629).

[3] Tribunal do Santo Ofício, Inquisição de Lisboa, proc. 5119 (António Saraiva Coronel).

[4] SA Amsterdam: ONA, inv.nr. 381A, f.253 (24 mei 1618).

[5] de Mello, J.A.G, Testamento do general Francisco Barreto de Menezes, A cartografia holandesa do Recife e A rendição dos holandeses no Recife (1654), Recife (2018).

[6] Clãs Brasilaícos: ‘O clã dos Saraiva(s)’.

[7] Bivar Guerra, L., ‘Les Coronel en Portugal’, onderzoek voor E. Krenz Senior (1976).

[8] 'Sangre novocristiana en Córdoba del Tucumán. El caso de los Tejada', Real Academia Matritense de Heráldica y Genealogía, Madrid (2016).

[9] Cédulas 44, f.20v, Zaragoza (25 november 1518), via: Fagel, R., De Hispano-Vlaamse wereld, Nijmegen (1996).

[10] Moreno Koch, Y., 'La judería y sinagogas de Segovia', in: Ruano, E.B. (ed.), Juderías y sinagogas de la Sefarad medieval (2003), p.393.

[11] Arquivo Histórico Provincial de Pontevedra, Limpezas de Sangue, leg. 36.2.

[12] Tribunal do Santo Ofício, Inquisição de Lisboa, proc. 12424 (Manuel Soares).

[13] Chuecas Saldías, I., ‘Testamentos de judaizantes hispano-portugueses (1587-1673)’ (2018).

[14] Archivo Histórico Nacional, Inquisición, 1648, exp.3, proceso de fe de Francisco de Acevedo.

[15] Chuecas Saldías (2018).

[16] Vila, S., ‘Judíos, conversos e Inquisición en Tui’ (2013).

[17] Vila, S., 'La comunidad judeoconversa en el puerto de Baiona comercio y disidencia religiosa en los siglos XVI y XVII' (2018).

[18] Lopes Veiga, M.A., "A Inquisição e o Labirinto Marrano": Cultura, Poder e Repressão na Galiza (sécs. XVI e XVII) (2006).

[19] Tribunal do Santo Ofício, Inquisição de Coimbra, proc. 9733 (Cristóvão Coronel).

[20] Zie ook: Juega Puig, J., Los Dinís, un linaje judeoconverso en la Pontevedra de los siglos XVI y XVII (2004).