donderdag 22 september 2016

De vrouw van Salomon Proops-Cohen

Voorvader Salomon Joseph Proops-Cohen (A'dam ca. 1690 - A'dam 1734) was een lid van de bekende uit Poznán afkomstige boekdrukkersfamilie. Zijn echtgenote was Sara b. Chaim Gokkes (... - A'dam, 1771), ook bekend als Sara Hendriks. Haar herkomst is lastig vast te stellen, omdat er in Amsterdam geen huwelijksakte te vinden is. Toch meen ik een geschikt ouderpaar gevonden te hebben.
Allereerst moeten we de gegevens bekijken over het gezin Proops-Gokkes. Er zijn zes kinderen bekend: Roosje (*ca. 1712), Cornelia (*ca. 1718), Joseph (*ca. 1719), Jacob (*ca. 1723), Abraham (*ca. 1734) en Rachel (*ca. 1734). Ik ga ervan uit dat dit niet alle bekende kinderen zijn, gezien de grote afstanden tussen de geboortejaren. Onder de Asjkenazim was het gebruikelijk dat kinderen vernoemd werden naar reeds overleden familieleden; een nog in leven zijnde grootouder werd dus niet vernoemd. Naar de Proops-kant zijn in ieder geval Joseph vernoemd (naar de overleden grootvader Joseph Proops), en Rachel (naar de overleden grootmoeder Rachel Salomon). De overige kinderen Roosje, Cornelia (ook Knendele, of Nenne), Jacob en Abraham zouden dus vernoemd kunnen zijn naar de Gokkes-kant. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de eerdere generatie Proops vermoedelijk ook niet volledig bekend was. Wanneer we een minimale leeftijd van 16 bij het eerste kind en een maximale leeftijd van 45 bij het laatste kind aannemen, moet Sara Gokkes geboren zijn in de periode 1689-1696. Het ligt dan voor de hand om in Amsterdam op zoek te gaan naar een Hendrik/Chaim Gokkes. 
Het is hierbij lastig dat de Joodse bevolking onder verschillende namen bekend stond. De Joodse naam was in dit geval Chaim, maar dit kon in civiele stukken Heijman of inderdaad Hendrik zijn. 
Een mogelijke kandidaat is Chaim b. Jacob Gogesh, van wie de weduwe Ella in mei 1764 overleed. De gelijkenis tussen de namen Gokkes en Gogesh is interessant. Een bekende dochter Esther b. Chaim Gogesh, huwt als Esther Henriques met Samuel Moses. Getuige is hierbij Henriques Jacob, een teken dat Chaim Gogesh ook onder de naam Hendrik/Henriques bekend stond!.

Ik vind één huwelijk van een Hendrik Jacob, namelijk in 1696 met Roosje Abraham. Volgens de database van Asjkenazim in Amsterdam, hebben we hier te maken met Chaim b. Jacob "Rotterdam", geboren te Esens in Duitsland in 1667, overleden te Amsterdam op 15 september 1749, en Roosje b. Abraham Polak, geboren te Amsterdam in 1674, overleden aldaar op 13 april 1699, dochter van Abraham (Gumprich) b. Aron Polak-Gokkes (!). De naam Gokkes duikt hier plots op; we hebben bovendien een bron voor de vernoemingen Roosje, Jacob en Abraham.  
Een mogelijk probleem vormt hier het geboortejaar van Sara Gokkes; zij zou dan, mits zij binnen het huwelijk geboren is, geboren moeten zijn in 1696-1699, dat zeer krap is wanneer we de geboortejaren van haar kinderen zien. Het geboortejaar van haar oudste dochter Roosje, is echter gebaseerd op het feit dat zij bij haar huwelijk in 1731 beweerde negentien jaar oud te zijn. In deze inschrijvingen heb ik vaak genoeg een foutieve leeftijd vermeld zien staan. Zij kon evengoed achttien of zeventien geweest zijn. 
Op grond van bovenstaande aanwijzingen en verdere naspeuring, concludeer ik het volgende:

Chaim b. Jacob, (Chaim b. Jacob Rotterdam, Chaim b. Jacob Gogesh, Hendrik/Henriques Jacob), geboren te Esens (bij Wittmund) in 1667, overleden te Amsterdam op 15 december 1749. Hij is gehuwd (1) te Amsterdam in 1696 met Roosje Abraham Polak-Gokkes, geboren te Amsterdam in 1674, overleden aldaar op 13 april 1699, dochter van Abraham Aron Polak-Gokkes en van Judith Jacob Levie. Hij is gehuwd (2) met Ella, overleden te Amsterdam in mei 1764. 
Uit (1):
  1. Sara Hendriks Gokkes, geboren te Amsterdam ca. 1696/7, overleden aldaar in 1771, gehuwd met Salomon Joseph Proops-Cohen.
Uit (2):
  1. Vrouwtje Hendrik, geboren te Amsterdam in 1706, woont op de Heerengracht. Zij is gehuwd te Amsterdam in 1728 met Mozes Liepman Cohen.
  2. Aaltje Hendrik, geboren te Amsterdam in 1707, woont te Marken, overleden in 1740. Zij is gehuwd te Amsterdam in 1727 met Philip Cohen.
  3. Clara Hendrik, geboren te Amsterdam in 1709. Zij is gehuwd te Amsterdam in 1743 met Philip Cohen, weduwnaar van haar zus Aaltje.
  4. Esther Henriques, (Esther bat Chaim Gogesh), geboren te Amsterdam in 1722, overleden aldaar in februari 1768. Zij is gehuwd met Samuel Moses Postelijn-Hamburger.