Rustplaatsen en oude foto's

Graf van Jacob Joseph Zeldenrust
en Mietje Verveer (eigen foto)

Enige tijd geleden bezocht ik de Persijnhof, de Hoogduits-Israëlitische begraafplaats aan de rand van Wassenaar waar de veelal Haagse joden vanaf 1906 begraven werden. Grasvelden vol met staande, soms manshoge donkergrijze zerken; de traditie die zich in eenheid en soberheid weerspiegelt; één grote familie die hier in stilte rust. Het was voor het eerst dat ik daar kwam, en ik kan mij voorstellen dat de sfeer voor sommigen overweldigend kan zijn, zeker wanneer je daar in je eentje bent, zoals ik daar was, en de verbinding met deze mensen voelt.

In één van de grasvelden linksachter, ongeveer in het midden, trof ik de zerk aan van Jacob Joseph Zeldenrust (1852-1922), mijn bet-betovergrootvader, en zijn tweede echtgenote Mietje Verveer. De steen bevat zoals de meeste andere een inscriptie in het Hebreeuwse schrift en de naam in het Latijnse schrift. Jacob ben Joseph Zeldenrust, zo luidde zijn Jiddische naam. Het was bijzonder om te beseffen dat ik me hier heel dichtbij de helft van mijn joodse wortels bevond. Ik legde twee steentjes op het graf, voor beide rustenden één, in de inkeping die zich boven op de zerkrand bevond. Mijn bet-betovergrootmoeder ligt er niet; zij ligt vermoedelijk op de joodse begraafplaats bij de Scheveningse bosjes.

Graf van Frederika Winkel
(eigen foto)

Helemaal linksachter, op het oudste gedeelte van de Persijnhof, staat de zerk van Jacobs moeder Frederika Winkel (1822-1907). De zerk is bijna twee meter hoog en staat een beetje scheef. Ik vraag mij af waarom haar zerk zo groot was; was dit omdat zij een kleindochter was van de Haagse opperrabbijn Lehmans? Wat haar Jiddische voornaam betreft, in eerste instantie vermoedde ik dat er Keile (of Kheile) stond, indien de naam met een kaph begint, of Beile, mocht het om een afgesleten beth gaan, maar dit was waarschijnlijk reeds de Jiddische naam van haar zuster Mietje (naar hun grootmoeder Beile alias Mietje Elzas). Wanneer ik beter kijk, zie ik echter dat er nog een extra inkerving in het midden van de letter zit, een pe of fe dus; en wat mij eerder een beschadigde jod leek (in het midden van de voornaam), komt me nu over als een beschadigde gimel; het lijkt erop dat haar Jiddische naam Fegle was.

Het bezoek bracht mij opnieuw in aanraking met de oude foto's van de familie Zeldenrust uit Den Haag, die zich bij het Joods Historisch Museum bevinden. Voor zover ik kan zien staat mijn betovergrootmoeder niet op deze foto's, en ik denk dan ook niet dat ze van haar of haar ouders afkomstig zijn, maar eerder van haar neven en nichten. Het is altijd uitkijken met oude afbeeldingen, maar toch meen ik enkele mensen te kunnen identificeren. Op enkele foto's staan drie dezelfde kinderen, duidelijk uit één gezin, bestaande uit één oudere zus en twee jongere broers, ongeveer geboren in het eerste decennium van de twintigste eeuw. Ik meen in de oudere broer de Haagse componist Moss Wolff (1907-2001) te herkennen, een achterneef van mijn overgrootvader.

waarschijnlijk Moss Wolff (midden) met zijn zus, broer en moeder,
ca. 1920-1925 (bron: JHM)

Op een strandfoto staat Moss Wolff met zijn oudere zuster en broertje, en een vrouw van middelbare leeftijd die hoogstwaarschijnlijk hun moeder Rosette Zeldenrust, nicht van mijn betovergootmoeder, was. Van haar bevat de collectie meer afbeeldingen op jongere leeftijd, zoals onderstaande foto uit het eerste decennium van de twintigste eeuw:

waarschijnlijk Rosette Zeldenrust (1873-1956),
ca. 1900-1910 (bron: JHM)

Ook op onderstaande foto meen ik Rosette te herkennen (links). Mogelijk is het jonge meisje rechts haar zuster. In de stoel zit een oudere vrouw, die weleens één van hun grootmoeders, de gezusters Frederika Winkel en Mietje Winkel zou kunnen zijn. Het zou interessant zijn meer te weten te komen over de telefoon rechtsboven. Mocht één van de gezusters Winkel op deze foto staan, dan zou ik dit zeer bijzonder vinden.

mogelijk Rosette Zeldenrust (links), vermoedelijk
met haar jongere zuster Elisabeth (rechts) en één van hun
grootmoeders Frederika of Mietje Winkel, ca. 1887-1890
(bron: JHM)