Het Y-DNA der Rurikiden

Vincent van der Heijden
juli 2019

Er zijn maar weinig bestaande families die een beschreven geschiedenis hebben van meer dan duizend jaar. Slechts koninklijke families zoals de Capetingers (vertegenwoordigd door de Bourbons en de Bragança’s) en het Japanse keizershuis bezitten deze luxe. Vanwege hun lange documentatie zijn deze families bij uitstek geschikt om een gedetailleerd DNA-onderzoek naar de paternale lijn (Y-DNA) te verrichten. Tot nu toe hebben maar weinig leden van koninklijke families zo’n test ondergaan, hetgeen gezien het belang van de afstamming voor de legitimatie van de vorst niet zo vreemd is. Vaak zijn het (vermeende) bastaarden die zich hier sterk voor interesseren. Over vorsten doen vaak verhalen de ronde dat zij buitenechtelijk verwekt zijn. Hoewel dit soms lijkt te zijn voorgekomen (de earls van Somerset en Richard III van Engeland delen niet dezelfde haplogroep, ondanks een gedeelde vermeende afstamming uit de Plantagenets), zijn de meeste van zulke verhalen in het leven geroepen door tegenstanders van een vorst om diens legitimatie ter discussie te stellen.

Een koninklijke familie waar wel uitgebreid onderzoek naar is verricht, is de dynastie van Rurik (Rurikiden), afstammelingen van de legendarische Rurik die zich volgens de overlevering in de Vikingtijd vanuit Scandinavië in Rusland vestigden en eeuwenlang aan het roer stonden van vorstendommen zoals Novgorod en Kiev, en aan de basis lagen van het tsarenrijk Rusland. De dynastie, die nu niet meer aan de macht is, wordt vertegenwoordigd door vele prinsenfamilies zoals Putyakin, Kropotkin, Gagarin en Massalsky. Al meer dan tien jaar nemen de Rurikiden-families en andere mogelijke Rurikiden deel aan DNA-onderzoek. Hierbij is al uit resultaten gebleken dat zij met name tot haplogroep N1c behoren, hoewel er ook leden tot R1a en I2a behoren. Wat is nu de oorspronkelijke Rurikiden-haplogroep?

Een belangrijke doorbraak is de verfijning van het Y-DNA-onderzoek van de afgelopen jaren. Hierdoor kunnen zeer gedetailleerde genetische stambomen met een relatief goede datering gecreëerd worden. De Rurikiden-onderzoekers Volkov en Seslavin hebben onlangs nieuwe resultaten uit de doeken gedaan. Bijna de helft van de huidige Rurikiden en vermeende Rurikiden behoort tot haplogroep N1c, zoals al bekend was, maar in het bijzonder tot haplogroep N-Y10931. Binnen deze groep zijn er mutaties die verschillende subgroepen definiëren, die goed overeenkomen met de bekende Rurikiden-stamboom. De leeftijd van N-Y10931 wordt geschat op ca. 1000 AD. Dit komt overeen met de gemeenschappelijke voorvader van de geteste prinsen, Jaroslav I de Wijze, een achter-achterkleinzoon van de legendarische Rurik. N-Y10931 zelf is nauw verwant aan een groep takken die zich gedurende het eerste millennium AD met name in Zweden heeft verspreid. De genetische data lijken in overeenstemming met de traditionele Rurikiden-overlevering dat zij van Scandinavische herkomst zijn.

We kunnen de DNA-resultaten combineren met de bekende Rurikiden-genealogie in het volgende overzicht:

DNA van de Rurikiden

Opvallend is de opname van het geslacht Koribut-Voronetsky, dat volgens hun traditie tot de dynastie der Gediminiden behoort, maar zich volgens de resultaten tot de Rurikiden mag rekenen. De genetische positie van de familie Putyatin, die dicht bij de prinsen van Starodub ligt, is ook verrassend omdat zij traditioneel uit de prinsen van Drutsk, afstammelingen van Mstislav I van Kiev, stammen. De familie Tatischev claimt een afstamming uit de prinsen van Solomerech, een tak van de prinsen van Smolensk. Hoewel ik hun precieze afstammingslijn niet heb kunnen natrekken, delen zij inderdaad dezelfde haplogroep als andere families die uit de prinsen van Smolensk stammen.

De overeenstemming tussen genetische en genealogische data is zodanig groot, dat er naar mijn mening afdoende bewezen is dat de originele haplogroep van de Rurikiden N-Y10931 was.

De vraag is nu hoe het zit met de Rurikiden die tot een andere haplogroep behoren. In veel gevallen lijkt hier volgens mij géén sprake te zijn van een buitenechtelijke escapade, maar eerder van een invalide stamboom; zo behoort de familie Czetwertynski tot haplogroep I2a2. Zij claimen af te stammen van de prinsen van Turov, een Rurikiden-tak. Nader bewijs hiervoor ontbreekt echter. De Poolse prinsen Szuisky testten positief voor R1a, evenals de prinsen Obolensky. Het is mogelijk dat deze families niet in mannelijke maar in vrouwelijke lijn een binding met de Rurikiden hebben.
Hiernaast zijn er nog enkele middeleeuwse Rurikiden getest, die tot I2a, R1a en E1b behoren. In dit geval lijkt het mij een legitieme vraag of de identificatie van de personen in de graftombes wel klopt.

Het is mijn hoop dat ook andere families met een lange documentatie zich uitgebreid zullen laten testen. Het zou bijvoorbeeld interessant zijn om de Bourbons (van wie enkele leden inderdaad genetisch van Lodewijk XIII afstammen) en de Bragança’s, beiden Capetingers, te vergelijken. Het zal echter in veel gevallen nog wel even duren voordat zij zich hieraan zullen wagen.