In deel 1 schreef ik over non-parental events (NPE's): situaties waarbij de biologische voorouder anders blijkt te zijn dan wat mag worden verondersteld o.b.v. de bekende bronnen, de mate waarin NPE's in ons land voorkwamen en de wijze waarop genetische segmenten doorgaans worden doorgegeven en gedeeld. In dit deel analyseer ik enkele genetische segmenten van mijn grootmoeder die anders zijn dan ik zou verwachten.
Normale gang van zaken
In deel 1 beschreef ik ambilaterale (aan beide zijden) en unilaterale (aan één zijde) verwantschappen. Bij dit tweede type verwantschap (halfbroer/-zus, volle of halfneef/nicht, achterneef/-nicht etc.) gaat elk gedeeld genetisch segment doorgaans terug op één van de ouders van de gedeelde voorouder(s). Bij een halfbroer/-zus betreft dit de ouders van de gedeelde ouder, bij neven en nichten de ouders van de gedeelde grootouder(s) etc.
Bij mijn grootmoeder en één van haar half-"siblings", die ik hier "W" noem naar hun vader, is dit niet anders. Elk segment dat zij met elkaar delen moet teruggaan tot één van de ouders van hun gedeelde vader: hun Hollandse opa of hun Joodse oma. Omdat hun grootouders nogal verschillen in hun genetische afkomst is het in dit geval vrij snel duidelijk welk segment van welke grootouder afkomstig is; waren ze beiden christelijk Hollands of Joods geweest, dan was dit een stuk lastiger.
Dit zien we goed terug in Voorbeeld 1, gevisualiseerd in DNAPainter:
 |
| Voorbeeld 1: gedeelde segmenten op een chromosoom |
De afbeelding heeft in zijn geheel betrekking op de vaderszijde van een chromosoom van mijn grootmoeder. Het chromosoom kan in vier stukken worden verdeeld, van elkaar gescheiden door cross-overs (recombinatiepunten). Hoe weten we waar de cross-overs zitten? Stuk 1 en stuk 3 deelt mijn grootmoeder met W. Op deze stukken zijn ook veel matches te vinden met een familiegeschiedenis in het Groene Hart, wat past bij een afstamming van mijn grootmoeders opa. Stukken 2 en 4 deelt mijn grootmoeder niet met W. Deze stukken worden gekenmerkt door een grote hoeveelheid Joodse matches, in bruin weergegeven, die afkomstig moeten zijn van de oma van mijn grootmoeder en W. De cross-over punten liggen in dit voorbeeld aan de kant van mijn grootmoeder: zij wisselt hier van de ene grootouder naar de ander, terwijl W dit gehele chromosoom van de Hollandse opa geërfd moet hebben.
In Voorbeeld 2 zien we een soortgelijk beeld:
 |
| Voorbeeld 2: gedeelde segmenten op een chromosoom |
Dit chromosoom is bij mijn grootmoeder in twee stukken te verdelen, gescheiden door een cross-over aan haar kant: segment 1, afkomstig van haar opa, deelt ze met W. Een cross-over, ontstaan tussen haar vader en haarzelf, zorgt ervoor dat zij in segment 2 wisselt naar haar andere grootouder en de match met W verliest. Pas aan het einde van het chromosoom keert er weer een gedeeld segment met W, afkomstig van hun oma, terug als gevolg van een cross-over ontstaan tussen hun vader en W. Het gedeelte van segment 2 waarin mijn grootmoeder en W niet matchen, moet W van hun opa geërfd hebben.
Niet alles is logisch
Zo kunnen we nog wel even doorgaan: in meer dan 30 van de bijna 40 gedeelde segmenten zijn de cross-over punten duidelijk en in lijn van wat we mogen verwachten: waar zich cross-overs voordoen aan de zijde van mijn grootmoeder verschijnt of verdwijnt de match met W en wisselt mijn grootmoeder naar een segment afkomstig van de ander grootouder, waar zich bij W een cross-over voordoet, wisselt W naar een segment van de andere grootouder en verschijnt of verdwijnt W weer als match.
Dit gebeurt echter niet altijd; neem nu Voorbeeld 3:
 |
| Voorbeeld 3: gedeelde segmenten op een chromosoom |
Opvallend is het gedeelte in blauw: dit betreft matches met een niet-joodse achtergrond en gedeeltelijk van Haagse komaf. In eerste instantie had ik deze toegewezen aan de Hollandse opa van mijn grootmoeder en W. Mijn grootmoeder zou dan rondom dit segment nog twee cross-overs gehad moeten hebben. Op zichzelf zou dat best kunnen, maar het gedeelde segment met W loopt gewoon door. W zou dan op precies dezelfde plek twee cross-overs gehad moeten hebben, wat redelijk onwaarschijnlijk is. We zullen dan ook vermoedelijk moeten aannemen dat dit niet-joodse segment van hun verder joodse grootmoeder afkomstig moet zijn.
Voorbeeld 4 maakt het nog bonter:
 |
| Voorbeeld 4: gedeelde segmenten op een chromosoom |
Mijn grootmoeder heeft een groot gedeelte van dit chromosoom in ieder geval van haar joodse oma geërfd. Met W deelt zij alleen het uiteinde. Opvallend is de aanwezigheid van een fors "Hollands/Haags" segment, dat ik eerder had toegewezen aan haar grootvader. In dit geval is het echter opnieuw opmerkelijk dat mijn grootmoeder twee extra cross-overs gehad zou hebben waarbij W niet op zijn minst deels opduikt als match bij dit segment. Het is onwaarschijnlijk dat W op deze plek precies dezelfde cross-overs gehad heeft, maar dan tegenovergesteld; kijken we hier opnieuw naar een Hollands/Haags segment dat mogelijk van onze joodse voormoeder afkomstig is?
Meer "verdachte" segmenten...
Op deze wijze zie ik zeker zes "verdachte" segmenten, waarbij bij mijn grootmoeder joodse segmenten overgaan in niet-joodse segmenten, zonder dat zich daarbij de verwachte cross-overs van de joodse grootouder naar de niet-joodse grootouder voordoen, wanneer we de gedeelde segmenten met haar half-sibling W vergelijken.
Een aanvullend "Haags" segment doet mij vermoeden dat onze joodse voormoeder inderdaad gedeeltelijk niet-joods geweest is: dit betreft een segment dat mijn grootmoeder gedeeltelijk met W én met een gezamenlijke achterneef van de joodse kant (nazaat van een broer van onze joodse grootmoeder) deelt.
We lijken dus over zeven verdachte segmenten te spreken waarbij onze joodse voormoeder onverwacht niet-joodse genen lijkt te hebben. Tezamen vormen deze segmenten zo'n 2 tot 3% van mijn grootmoeders genoom, mogelijk 1/8 van het genoom van haar joodse grootmoeder.
Orde in de chaos
De matches die mijn grootmoeder op de genoemde verdachte segmenten deelt kunnen over het algemeen omschreven worden als Zuid-Hollands, en in veel gevallen afkomstig uit Den Haag of omstreken. Na diepgaand onderzoek blijkt dat deze segmenten niet zomaar toevallig zijn: ze kennen enkele veelzeggende patronen:
- Segment 1: gedeeld met onze joodse achterneef; "Haagse" matches, waaronder met name een cluster afstammend van Het Haagse echtpaar Timmner-De Jager (midden 19e eeuw), overlappend met enkele matches stammend uit de Haagse familie Vierling.
- Segment 2: gedeeltelijk "Haags", groot segment gedeeld met nazaten van verschillende kinderen van het Haagse echtpaar Theodorus Vierling x Maria Hoeben (begin 19e eeuw); daarnaast met een nazaat van het hiervoor genoemde echtpaar Timmner-De Jager.
- Segment 3: een klein "Haags" segment, wederom gedeeld met nazaten van het echtpaar Timmner-De Jager.
- Segment 4: een klein segment, gedeeld met een nazaat van het hiervoor genoemde echtpaar Vierling-Hoeben.
- Segment 5: een tweede klein segment, gedeeld met zowel een nazaat van het echtpaar Vierling-Hoeben én met nazaten van Timmner-De Jager
- Segment 6: een groter segment dat in drie stukken kan worden verdeeld: een klein stuk gedeeld met opnieuw een nazaat van het echtpaar Vierling-Hoeben, nog een klein stuk gedeeld met een opnieuw een nazaat van Timmner-De Jager en een groot middenstuk dat uit Brabant of Limburg afkomstig lijkt te zijn; nader onderzoek wijst uit dat de drie belangrijkste matches op dit segment afstammen van een Maria Cornelia Houben, een tante van de hiervoor genoemde Maria Hoeben.
- Segment 7: een klein segment, gedeeld met o.a. een nazaat van Johannes Henricus Houben, broer van de hiervoor genoemde Maria Hoeben.
Van de zeven verdachte segmenten lijken vijf segmenten gedeeld te worden met nazaten van het echtpaar Timmner-De Jager, en zes met nazaten van de oorspronkelijk Limburgse familie Houben/Hoeben, waaronder vijf met nazaten van het echtpaar Vierling-Hoeben. Met deze families hebben wij voor zover bekend op papier geen verwantschap.
Hieronder een overzicht van de matches met nazaten van de familie Houben op deze segmenten:
 |
| Overzicht matches nazaten Houben |
Aangezien ik het nogal onwaarschijnlijk vind dat wij zomaar willekeurig matchen met deze specifieke families, precies op de segmenten die ik "verdacht" vind ten opzichte van wat we van de papieren stamboom weten, denk ik dat ik een NPE op het spoor ben aan onze joodse kant.
Wordt vervolgd...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten