Op zoek naar Catharina

Er zijn voorouders van wie ik veel meer zou willen weten: hoe zagen zij eruit? Wat deden zij in het dagelijks leven? Wat voor persoonlijkheid hadden zij en kwamen zij nog toe aan interesses? Één van hen is mijn bet-betovergrootmoeder Catharina Farro (1848-1879). Mijn overgrootvader wist haar naam nog en dat zij van Sefardische afkomst was. Na de oorlog bleef haar "Portugese afkomst" in de collectieve herinnering bestaan, maar verder is zij verdwenen in de vergankelijkheid.

Op 12 oktober 1843 traden in Den Haag Josua Cohen Farro en Judith Spijer met elkaar in het huwelijk. Het betrof een gemengd huwelijk: Josua was van Portugees-Joodse afkomst, Judith van Asjkenazische herkomst. Gedurende de negentiende eeuw kwam dit type gemengde huwelijken steeds vaker voor. Opmerkelijker was dat Josua een reeds 70 jaar oude weduwnaar was, en Judith slechts 24 jaar oud. Beide woonden ten tijde van hun huwelijk in Den Haag. Hoe zij elkaar ontmoet hebben is niet bekend. Misschien kwam de van oorsprong Amsterdamse Josua haar wel tegen via zijn dochter Gracia, die reeds in Den Haag woonde, of misschien had hij gebruik gemaakt van de diensten van Judiths vader Zacharias, die boekdrukker was.

Hoelang Josua en Judith in Den Haag bleven wonen is niet bekend. In 1848 woonden zij aan de Korte Amstelstraat 1 in Amsterdam. Hier werd op 25 november 1848 hun enige dochter Catharina geboren. Haar geboorte werd door de vroedvrouw aangegeven: vader Josua was volgens de geboorteakte "reiziger" en op het moment van de aangifte afwezig.

Het lijkt erop dat Josua en Judith niet lang bij elkaar gewoond hebben. In 1851 woonde Josua in bij zijn oudste zoon Samuel, op de Rapenburgerstraat; Judith wordt hier niet vermeld. Hadden zij onmin? Speelden de verschillen in leeftijd en religie een rol? Was Josua ziek en kon Judith hem niet verzorgen? Josua's laatste officiële adres was een kamer op Vlooienburg 33. Op 11 november 1851 overleed Josua bij zijn zoon Salomon in de Houtstraat 18.

In de jaren 1850 woonde Judith met haar dochter Catharina niet meer in Amsterdam, maar bij haar vader in Den Haag, de drukker Zacharias Spijer, eerst op de Nieuwe Haven, vervolgens op de Herenstraat. Het bevolkingsregister meldt dat Catharina, evenals haar moeder, de Nederlands-Israëlitische religie beleed. Zij is dus niet met de Portugees-Israëlitische religie van haar vader grootgebracht.

Handtekeningen van Jacques en Catharina
onder hun huwelijksakte, 1874

Gedurende de jaren 1860 en 1870 bleef Catharina bij haar moeder en grootvader. Zacharias Spijer overleed in 1872. Op 25 februari 1874 trad Catharina in Den Haag in het huwelijk met de Antwerpse paraplumaker Jacob Joseph ("Jacques") Zeldenrust. Samen vestigden zij zich eerst aan de Turfmarkt, vervolgens op het Hooge Zand en de Kalvermarkt.

Jacques en Catharina kregen vijf kinderen: Joseph Jacob (*1874), Henriëtte (*1876), Frederica (*1877), Leon (*1878) en Rosalia (*1879). Vier maanden na de geboorte van haar jongste dochter overleed Catharina op 14 december 1879, 31 jaar oud. Jacques hertrouwde met Mietje Verveer.

Catharina ligt begraven op de oude joodse begraafplaats in Den Haag; het is echter niet bekend of er nog een grafsteen van haar bewaard is gebleven.

In hoeverre had Catharina contact met de familie van haar vader en de Portugees-Joodse gemeente? Haar veel oudere halfbroers woonden in Amsterdam en Edam; haar halfzuster Gracia woonde wel in Den Haag.

Onderdeel van de nalatenschap van Esther
Musaphia; het gezin van Catharina onder in rood

In het archief van de Portugees-Israëlitische gemeente van Amsterdam duikt Catharina opmerkelijk genoeg op in stukken m.b.t. de nalatenschap van Esther van Isaac Musaphia (inv.nr. 757). Deze Esther maakte in 1733 haar testament op, waarbij zij haar neven en nichten als erfgenamen aanwees. Tot ver in de negentiende eeuw werden stukken opgesteld n.a.v. de nalatenschap, in het bijzonder m.b.t. de periodieke uitkering van rente. Josua Cohen Farro had als achterkleinzoon van Salomon Musaphia recht op 1/18 van de nalatenschap. Op één van de familieoverzichten is zijn dochter Catharina ("Cato") met haar kinderen Joseph, Henriëtte ("Jetje") en Frederica ("Sophia") bijgeschreven zoals in de afbeelding rechts in de cirkel te zien is. Dat zij met hun roepnamen werden genoteerd, duidt erop dat deze binnen de Portugese gemeente bekend waren. In enkele overzichten werd Catharina, "de dochter van Josua Cohen Farro uit zijn tweede vrouw", bedeeld met 1/90 van de rente, eerst f.1,20, op een later moment ontving zij f.2,-. De nalatenschap van Esther is iets om nog eens verder in te duiken.

Veel meer komen we niet te weten van Catharina. Kon zij Portugees spreken? Haar vader kon het nog, maar overleed toen Catharina jong was. Kwam zij vanuit haar bescheiden bestaan toe aan kunst en cultuur? Van haar man Jacques is bekend dat hij kon tekenen: in 1883 exposeerde hij met een potloodtekening in de Spuistraat. Wat voor karakter had zij? We zullen het voorlopig niet weten; misschien was ze net als haar dochter - mijn betovergrootmoeder - die als karaktervol, intelligent en vol humor bekend stond. Catharina blijft in ieder geval onderdeel van de collectieve herinnering.