zaterdag 27 december 2014

Wil de juiste Peterke opstaan? Van Lith deel 2

In de vorige post concludeerde ik dat de identiteit van Peterke van Lith zo goed als vastgesteld was. Nu gaan we verder met het verhaal van haar moeder, Johanna Stellaard. Bij haar huwelijk met Jan van Lith te Tricht in 1775 vermeldt zij afkomstig te zijn uit Den Haag. Na haar gezin gehad te hebben in Wadenoijen, vertrekt zij op een gegeven moment weer terug naar Den Haag, waar zij overlijdt in 1835, 83 jaar oud. Haar geboorte moet dus ca. 1752 geweest zijn.

Wanneer we de namen van haar kinderen bekijken, valt op dat de eerste dochter "Sijke" heet, en tevens de tweede zoon "Sijmen". Dit zijn geen Van Lith-namen, en moeten dus van haar kant uit komen. In de buurt vinden we een Martinus Stellaard, (ca. 1757-1817), die meerdere malen duidelijk maakt dat hij een onechte zoon is van Sijke Stellaard. Omdat ik geen enkele "Sijmen Stellaard" gevonden heb, ga ik er vanuit dat ook Johanna een onechte dochter is van Sijke Stellaard. Haar tweede zoon heeft zij dan naar haar moeder genoemd ("Sijmen" als gelijkende mannelijke vorm van "Sijke"). Sijke Stellaard krijgt tevens in Tricht nog twee zoons Jan en Fop Wouterse bij Ocker van Vulpen. Ocker is geboren te Beesd in 1711 als zoon van Jan Jacobse van Vulpen en Aaltje Ockers van der Pijll. Het lijkt erop dat Ocker niet de vader is van Johanna Stellaard, omdat die eerder geboren is dan alle andere kinderen en bovendien in Den Haag. Of hij de vader is van Martinus kan ik niet zeggen, omdat ik de doop van Martinus niet heb kunnen traceren in Tricht, waar Sijke woonde, of de direct omliggende dorpen.

Uit verscheidene gegevens haal ik tenslotte dat Sijke Stellaard geboren is in Oosterwijk, bij Leerdam, in 1730, als dochter van Fop Wouterse Stellaard en Annigje Ariense Kleijn. Zij overlijdt te Tricht in 1805.

De vraag is dus of we Johanna's doop kunnen vinden in Den Haag. In de periode 1750-1756 heb ik maar één doop kunnen vinden die in de buurt komt. Op 8 oktober 1752 laat Sijke (hier Sijtje genoemd) een dochter dopen, die zij buitenechtelijk verkregen heeft, en geeft haar de naam "Stefana". Als vader wijst zij hierbij aan Stefanus Rietmulder. Blijkens de priegelige tekst die in de kantlijn geschreven staat is hij langs het hof geweest en heeft hij onder ede zijn naam laten zuiveren, vermoedelijk door te zeggen dat hij niet de vader is of kan zijn. Zijn naam is dan ook doorgekrast in het register.

Een zeer vreemd verhaal. Johanna haar doop vinden we niet op de juiste tijd in de juiste plaats, maar in plaats daarvan is een "Stefana" gedoopt. Van deze Stefana is verder geen enkel spoor meer te vinden. Nu lijkt het een zeer grote stap te zeggen dat Johanna dezelfde persoon is als gedoopte Stefana, maar wanneer je erover nadenkt, is dit niet vreemd: de datum klopt, de plaats - waar Sijke Stellaard eigenlijk niets te zoeken had, en na 1755 niet meer woonde - de moeder klopt, alleen de naam niet.

Ik denk dat het volgende gebeurd is: Sijke Stellaard werd door Stefanus Rietmulder, een twintig jaar oudere veilingmeester, en later een notaris, bezwangerd, vermoedelijk als zijn werkster. Zij kreeg het kind, en vernoemde het zelfs naar hem. Hij kon dit niet gebruiken, en in zijn positie, die significant hoger op de maatschappelijke ladder stond dan Sijke, en ontkende dat het zijn kind was. Sijke had verder niet zoveel in te brengen. Om echt volledig te voorkomen dat hij geassocieerd zou worden met het kind, denk ik dat zij niet verder door het leven is gegaan met haar opvallende voornaam Stefana, maar als Johanna Stellaard, de moeder van Peterke van Lith.

Of Stefanus daadwerkelijk de vader is, weten we dus niet: hij ontkent tenslotte dat hij het is. Het kan zijn dat Sijke Stellaard zomaar een man heeft opgegeven, maar waarom zou ze dan het kind per se naar hem vernoemen? Omdat zij zijn naam heeft opgegeven zal ik zijn voorouders vermelden in de kwartierstaat, maar dus wel onder voorbehoud.

zaterdag 20 december 2014

Wil de juiste Peterke opstaan? Van Lith deel 1

Mijn rechtstreekse voorvader Martinus van der Heijden (1808-1879) was gehuwd met Trijneke van Lith, gedoopt te Wadenoijen in 1806 als de buitenechtelijke dochter van Peterke van Lith.

Het is een hoofdpijndossier om vast te stellen wie nu precies Peterke van Lith was. In het dorp Wadenoijen, waarvan ik aanneem dat genoemde Peterke vandaan kwam, waren er namelijk vijf naamsgenoten die de moeder zouden kunnen zijn van Trijneke. Dit zijn de volgende:

1. gedoopt te Wadenoijen op 24 april 1763, dochter van Jan Leenderts van Lith en van Trijneke de Heus.
2. gedoopt te Wadenoijen op 29 april 1772, dochter van Leendert van Lith en van Wijntje van Oort.
3. gedoopt te Wadenoijen op 26 december 1774, dochter van Frans van Lith en van Rijntje van Thuil.
4. gedoopt te Wadenoijen op 28 maart 1779, dochter van Jan van Lith en van Johanna Stellaard.
5. gedoopt te Wadenoijen op 18 april 1779, dochter van Geurt van Lith en van Teuntje van Thuil.

Nadere beschouwing levert op dat drie Peterkes niet de moeder kunnen zijn van Trijneke, omdat die reeds gehuwd waren:
1. Peterke van Lith, gehuwd op 1 maart 1805 met Christiaan de Heus. Zij overlijdt te Wadenoijen op 28 maart 1837, 75 jaar oud. Zij moet dus geboren zijn in 1762, en is vermoedelijk nummer 1.
3. Peterke van Lith, gehuwd vóór 1802 met Aalbert van Driel, later met Jan van Oort. Zij overlijdt te Geldermalsen op 7 september 1831, 56 jaar oud. Op grond van de leeftijd en de namen van haar kinderen is zij nummer 3.
5. Peterke van Lith, gehuwd op 30 juni 1805 met Hendrik van Ommeren. Opvallend is dat zij in 1802, dus voor het huwelijk reeds een dochter Teuntje krijgt, waarvan Hendrik beweert de vader te zijn.

Hierdoor blijven nummer 2 en nummer 4 over.

Op 24 december 1836 overlijdt de Peterke van Lith, van wie ik vermoed dat zij de moeder is van Trijneke. Dit omdat het overlijden wordt aangegeven door Martinus van der Heijden, Peterkes schoonzoon (hoewel hij als nabuur op de akte wordt beschreven). Hij beweert echter dat Peterke 74 jaar was bij het overlijden. Dit is moeilijk, want dan zou zij geboren moeten zijn in 1762, evenals haar naamgenoot die met Christiaan de Heus gehuwd was. Is zij dan toch nummer 1 of niet?

Misschien dat we meer informatie kunnen vinden op basis van een andere buiten het huwelijk geboren Van Lith kunnen vinden. In 1799 laat wederom te Wadenoijen een Peterke van Lith een kind dopen, Jan van Lith. Getuige is hierbij Anneke van Lith. Het overlijden van Jan van Lith op 15 juni 1820 wordt aangegeven door zijn oom Herbert van Lith en zijn neef Willem van Lith. Zijn moeder was dus de zus van Herbert en de tante van Willem. Als we aannemen dat getuige bij de doop Anneke haar zus was, moet nummer 1 de moeder zijn van Jan: de dochter van Jan van Lith en Trijneke de Heus, die waarschijnlijk later zelf met Christiaan de Heus huwde, óf later moeder werd van Trijneke van Lith. Een argument voor dit laatste is de voornaam van Trijneke, die dan vernoemd zou zijn naar een grootmoeder, maar dan zouden we wel moeten bewijzen dat Trijneke en Jan broer en zus waren. Aangezien Jan vroeg overlijdt en niet huwt, en Trijneke bij diens overlijden minderjarig is, kan ik nergens een bron vinden waaruit dat blijkt.
Het is nu in ieder geval duidelijk wie de moeder is van deze buitenechtelijke Jan van Lith.

Trijnekes doopgetuige Katrijntje Kerkhof levert ook geen verdere informatie, behalve dat zij enkele jaren eerder zelf een buitenechtelijke dochter liet dopen en wellicht een buurvrouw of vriendin was van de moeder.

Het probleem blijft echter bestaan: het kan niet zo zijn dat twee Peterke van Lith's geboren zijn in 1762. Één van de aangevers moet zich vergist hebben in de leeftijd.

Laten we weer kijken naar het echtpaar Christiaan de Heus en Peterke van Lith. Als zij nummer 1 is, dan hebben we hoogstwaarschijnlijk te maken met een neef/nicht-huwelijk, aangezien zijn vader Jacob de Heus en haar moeder Trijneke de Heus broer en zus zijn. Dit vergroot de kans dat zij elkaar dus goed kenden, hoewel het natuurlijk wel een klein dorp was. Identificeren wij haar dan toch met nummer 1, dan blijven wederom nummer 2 en nummer 4 over.

We moeten op zoek naar meer aanwijzingen. Trijneke zelf krijgt ook een zoon vóór haar huwelijk, namelijk Jan van Lith. Zijn twee zonen noemt hij Martinus, naar zijn stiefvader, en Simon. Die naam is merkwaardig. In de familie van zijn vrouw komt die naam geenszins voor. De enige Simon die hijzelf goed gekend zou kunnen hebben is Simon (of Sijmen) van Lith, een broeder van nummer 4. Als nummer 4 de juiste Peterke is, dan is Simon van Lith een oudoom van Jan van Lith. Hij kan heel goed deze vernoemd hebben.

Met de nodige twijfel concludeer ik dan tenslotte dat Trijneke van Lith haar moeder Peterke van Lith te Wadenoijen is geboren in 1779 en dochter is van Jan van Lith en Johanna Stellaard.


In deel twee ga ik op zoek naar de voorouders van Johanna Stellaard.